Algebra liniowa z geometrią analityczną/Ćwiczenia 9: Endomorfizmy. Twierdzenie Jordana
Zadanie 9.1
Dane są macierze
Obliczyć i zbadać, które z macierzy są podobne.
Jeśli macierze są podobne, to mają równe wyznaczniki i równe ślady.
Wykonując odpowiednie obliczenia możemy zauważyć, że
Oznacza to, że macierze i są podobne. Z drugiej strony
w szczególności
co oznacza, że relacja podobieństwa zachodzi tylko między macierzami
i .
Zadanie 9.2
Znaleźć wszystkie wartości własne macierzy
Trzeba znaleźć zera wielomianu charakterystycznego.
wzorem:
Oznacza to, że wartościami własnymi macierzy są
liczby i .
Zadanie 9.3
Rozważmy odwzorowanie liniowe dane wzorem
Wyznaczyć wartości własne i odpowiadające im wektory własne
endomorfizmu , gdy
- ,
- .
Należy wyznaczyć zera wielomianu charakterystycznego macierzy w dowolnej bazie przestrzeni (może to być baza kanoniczna). Potem wystarczy rozwiązać równanie
gdzie niewiadomą jest wektor
, a oznacza jedną z wartości własnych.
wektorami bazy kanonicznej w . W obu przypadkach, to jest gdy , jak również, gdy macierzą naszego endomorfizmu w bazie kanonicznej jest macierz
Wartości i wektory własne macierzy są także wartościami własnymi
odwzorowania . Wielomian charakterystyczny macierzy dany jest
wzorem:
Oznacza to, że liczba jest jedyną wartością własną odwzorowania
w przypadku, gdy . Jeżeli , to
wartościami własnymi odwzorowania są liczby zespolone
, oraz . Wektory własne endomorfimu
wyznaczymy z równań
gdzie , oraz
a niewiadoma należy do ,
gdy , lub do , gdy . Zauważmy, że powyższe
równania są równoważne jednorodnym równaniom:
które po podstawieniu odpowiednich wartości przyjmują
jedną z opisanych poniżej postaci.
- Rozważając otrzymujemy układ:
czyli
który po podstawieniu odpowiednich wartości przyjmuje postać:
- Rozważając otrzymujemy układ:
czyli
który po podstawieniu odpowiednich wartości przyjmuje postać:
- Rozważając otrzymujemy układ:
czyli
który po podstawieniu odpowiednich wartości przyjmuje postać:
Rozwiązaniami pierwszego układu są wektory postaci , gdzie
jest dowolną stałą. Rozwiązaniami drugiego układu są
wektory postaci , gdzie
jest dowolną stałą. Można łatwo zauważyć, że rozwiązania
trzeciego układu są sprzężone z rozwiązaniami układu drugiego, czyli
rozwiązaniami trzeciego układu są wektory postaci , gdzie jest dowolną stałą.
Podsumowywując otrzymaliśmy, że:
- Jeżeli , to jedyną wartością własną odwzorowania jest liczba , a odpowiadającym jej wektorem własnym jest
każdy wektor postaci , gdzie .
- Jeżeli , to wartościami własnymi odwzorowania są liczby
zespolone , oraz . Wektorami własnymi dla tych wartości własnych są odpowiednio wektory postaci , , , gdzie .
Zadanie 9.4
Niech
Znaleźć wartości własne endomorfizmu . Znaleźć, jeśli to
możliwe, bazę taką, żeby w tej bazie macierz endomorfizmu
była diagonalna.
Wystarczy znaleźć wartości własne macierzy odwzorowania w bazie kanonicznej. Jeśli uda nam się znaleźć bazę przestrzeni złożoną z wektorów własnych odwzorowania , to macierz w tej bazie będzie diagonalna.
kanonicznych. Oczywiście
Wielomian charakterystyczny macierzy jest równy
co oznacza, że liczby
są wartościami własnymi endomorfizmu . Co więcej będzie możliwe
znalezienie bazy przestrzeni złożonej z wektorów własnych
odwzorowania , ponieważ wektory własne odpowiadające różnym
wartościom własnym są liniowo niezależne. Macierz w tej bazie
będzie macierzą diagonalną. Wektory własne znajdziemy znajdując po
jednym niezerowym rozwiązaniu następujących układów równań
o niewiadomcyh :
Rozwiązaniem pierwszego układu, czyli wektorem własnym
odpowiadającym wartości własnej jest np. wektor
, rozwiązaniem drugiego układu, czyli wektorem własnym
odpowiadającym wartości własnej jest np. wektor
, natomiast rozwiązaniem trzeciego układu, czyli
wektorem własnym odpowiadającym wartości własnej jest
np. wektor . Wektory , oraz stanowią
bazę przestrzeni . Macierzą odwzorowania w tej bazie jest
macierz diagonalna:
Zadanie 9.5
Niech i niech
Wykazać, że i są podprzestrzeniami niezmienniczymi
endomorfizmu .
Trzeba wykazać, że , a .
Aby udowodnić, że oraz wystarczy
wykazać, że
Wynika to z faktu, że podprzestrzeń generowana przez zbiór jest
najmniejszą podprzestrzenią zawierającą zbiór . Z definicji
odwzorowania wynika, że
Powyższe równości dowodzą, że
a zatem oraz , czego należało
dowieść.
Zadanie 9.6
Dany jest endomorfizm
Znaleźć bazę Jordana i macierz Jordana tego endomorfizmu.
Istnienie bazy Jordana gwarantuje odpowiednie twierdzenie z wykładu. Co dalej?
jest macierzą naszego odwzorowania w bazach kanonicznych.
Wielomian charakterystyczny macierzy jest równy
co oznacza, że wartościami własnymi naszego odwzorowania są liczby
Zauważmy, że wynika stąd, że macierz Jordana tego odwzorowania może
mieć jedną z dwóch postaci:
Poszukując bazy Jordana dla odwzorowania wyznaczymy najpierw
wektory własne odpowiadające wyliczonym wyżej wartościom własnym.
W tym celu należy znaleźć niezerowe wektory spełniające
następujące układy równań:
Po wykonaniu odpowiednich obliczeń widzimy, że rozwiązania
pierwszego układu są postaci , gdzie , natomiast
rozwiązania drugiego układu są postaci , gdzie .
Wynika stąd, że nie znajdziemy dwóch liniowo niezależnych wektorów
własnych odpowiadających wartości własnej , zatem
postać Jordana naszego odwzorowania jest zadana przez macierz
. Znając postać Jordana odwzorowania poszukamy teraz bazy
Jordana dla , czyli takiej bazy przestrzeni , składającej
się z wektorów , , i , że
- jest wektorem własnym odpowiadającym wartości własnej
- jest wektorem własnym odpowiadającym wartości własnej
- jest wektorem spełniającym równanie
Wobec powyższej obserwacji definiujemy
Widzimy także, że wektor jest niezerowym rozwiązaniem
układu:
który po podstawieniu za liczby przyjmuje postać:
a to oznacza, że .
Zauważmy także, że wektory , i , stanowią bazę
przestrzeni . Macierzą odwzorowania w tej bazie jest
macierz
co oznacza, że znalezione wektory stanowią bazę Jordana dla naszego
odwzorowania .