Biografia Euklides

Euklides (365-300 p.n.e.) – grecki matematyk.

Angielskie wydanie Elementów, 1570

Okres działalności Euklidesa przypada na lata panowania Ptolemeusza Sotera I (305-282 p.n.e.). Imię Euklidesa związało się na zawsze z jedną z gałęzi geometrii – zwanej geometrią euklidesową. Euklides znany jest jako autor Elementów (gr. Stoicheia geometria). Przez kilkanaście wieków na całym świecie uczono geometrii według Elementów Euklidesa. Dzieło to składa się z trzynastu ksiąg. Księgi czternasta i piętnasta są późniejszymi uzupełnieniami. Autorem czternastej jest Hipsikles z Aleksandrii (około 200 p.n.e.), a piętnastą dołączono dopiero w szóstym wieku naszej ery.

Euklides był jednym z pierwszych wykładowców słynnej wówczas Szkoły Aleksandryjskiej. Przypuszcza się, że był wychowankiem Akademii Platońskiej, gdzie posiadł głęboką wiedzę mając dostęp do najlepszych prac matematyków i filozofów greckich. Przemawia za tym między innymi cecha Elementów – skrupulatne, tak charakterystyczne dla Platona i jego zwolenników, omijanie wszelkich zagadnień mających związek z praktyką.

W Elementach mających charakter podręcznika, Euklides zawarł całą wiedzę matematyczną swoich poprzedników. Pierwsze cztery księgi i szósta dotyczą geometrii płaskiej, ostatnie trzy - przestrzennej, których ukoronowaniem są rozważania o pięciu wielościanach foremnych. Piąta poświęcona jest teorii proporcji w ujęciu geometrycznym. Treść księgi siódmej, ósmej i dziewiątej jest arytmetyczna. Autor wykłada w nich arytmetykę pitagorejską, a więc właściwie teorię liczb, lecz w sposób naukowy, bez cienia pitagorejskiej mistyki.

W dziele swoim urzeczywistnił Euklides wzór nauki dedukcyjnej, której twierdzenia, jeśli pominąć nieznaczne usterki, wyprowadzane są na drodze czysto logicznej z układu określeń, postulatów i aksjomatów. Najbardziej znanym twierdzeniem jest tzw. „twierdzenie Euklidesa”.

Najstarszy zachowany diagram euklidesowy, I-II w. n.e.

Euklides był najwybitniejszym dydaktykiem, jakiego znała ówczesna historia matematyki. Jego wspaniała praca Elementy, to jedno z najbardziej popularnych i rozpowszechnionych dzieł w literaturze światowej, ponieważ były pierwszą próbą aksjomatycznego ujęcia geometrii i były podstawowym podręcznikiem geometrii do XIX wieku. Dzieło to zostało przetłumaczone na olbrzymią ilość języków, zaś ilością wydań ustępuje jedynie Biblii. Niestety brak polskiego tłumaczenia dzieła Euklidesa.

---

Opracowanie: zespół wsparcia multimedialnego