|
|
(Nie pokazano 115 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) |
Linia 1: |
Linia 1: |
| ==``Naiwna'' teoria mnogości== | | <quiz type="exclusive"> |
|
| |
|
| wyszczególnionych w preambule
| |
| Teoria zbiorów, zwana również teorią mnogości, została stworzona
| |
| około połowy XIX wieku, przez niemieckiego matematyka '''Georg Cantor'''.
| |
| Teoria mnogości to gałąź matematyki zajmująca się zbiorami --
| |
| kolekcja obiektów. Skończone zbiory można definiować wypisując
| |
| kolejno wszystkie ich elementy. '''Georg Cantor''' był pierwszą osobą która
| |
| podjęła się przeniesienia na ścisły grunt matematyczny pojęcia
| |
| zbioru nieskończonego. Według '''Georg Cantor''' zbiór może być dowolną
| |
| kolekcją obiektów zwanych elementami. Według tego podejścia zbiór
| |
| jest pojęciem podstawowym i niedefiniowalnym. Niestety podejście
| |
| do teorii zbiorów w ten sposób rodzi paradoksy i dlatego teoria
| |
| mnogości prezentowana w ten sposób jest często nazywana ``naiwną''
| |
| teorią mnogości.
| |
|
| |
|
| Teoria matematyczna nie może dopuszczać istnienia paradoksów i
| | </quiz> |
| dlatego na początku XX wieku zmieniono podejście do teorii
| |
| mnogości. Zaproponowana przez '''Ernst Zermelo''' i uzupełniony przez
| |
| '''Adolf Abraham Halevi Fraenkel''' system aksjomatów wyklucza paradoksy które spowodowały
| |
| że naiwna teoria zbiorów musiała zostać porzucona. Aksjomaty te
| |
| nakładają pewne ograniczenia na konstrukcje zaproponowane przez
| |
| '''Georg Cantor'''. W większości przypadków jednak intuicje związanej z
| |
| naiwna teorią mnogości sprawdzają się również w aksjomatycznej
| |
| teorii zbiorów. Zaprezentowane poniżej, skrótowe przedstawienie
| |
| "naiwnej teorii mnogości" ma na celu wyrobienie intuicji
| |
| niezbędnych przy dalszej pracy formalną wersją tych teorii.
| |
| Aksjomatyczna teoria zbiorów zostanie przedstawiona w '''Wykład
| |
| 4.'''
| |
|
| |
|
| W podejściu zaproponowanym przez '''Georg Cantor''' zbiory skończone można
| |
| łatwo wskazywać poprzez wyliczenie ich elementów. Definiowanie
| |
| zbiorów nieskończonych wymaga bardziej rozwiniętego języka,
| |
| niemniej jednak, według '''Georg Cantor''', każda kolekcja obiektów jest
| |
| zbiorem. Podstawowym symbolem używanym przy definiowaniu i
| |
| opisywaniu zbiorów jest
| |
|
| |
|
| oznaczający, że dany byt jest ''elementem'' pewnego zbioru.
| | ------------------------------ |
| Napis
| |
|
| |
|
| "Kraków""zbiór wszystkich miast Polski"
| |
|
| |
|
| ilustruje zastosowanie tego symbolu.
| | 1111111111111111111111111111111111111111111 |
|
| |
|
| Aby zdefiniować zbiór należy określić definitywny sposób na
| |
| rozpoznawania czy dany byt jest elementem zbioru, czy nie.
| |
| Najczęściej używanym symbolem przy definiowaniu zbioru są nawiasy
| |
| klamrowe. Definicja skończonego zbioru może być bardzo łatwa.
| |
| Zbiór
| |
|
| |
|
| 2,3,Kraków
| |
|
| |
|
| posiada trzy elementy. Liczba <math>2</math> jest elementem tego zbioru
| | 1111111111111111111111111111111111111111111 |
| <math>2\in\{2,3,\mbox{Kraków}\}</math>, ale również
| |
| <math>\mbox{Kraków}\in\{2,3,\mbox{Kraków}\}</math>.
| |
|
| |
|
| Dwa zbiory są sobie równe (takie same) jeśli posiadają dokładnie
| |
| te same elementy. Jedynymi elementami zbioru <math>\{2,3\}</math> są liczby
| |
| naturalne <math>2</math> i <math>3</math> -- ten sam fakt jest prawdziwy dla zbioru
| |
| <math>\{2,2,3\}</math>, a więc
| |
|
| |
|
| 2,3 <nowiki>=</nowiki> 2,3,3.
| |
|
| |
|
| Podobnie <math>\{2,3\}=\{3,2\}</math> i
| | 22222222222222222222222222222222222222222 |
|
| |
|
| 2,3<nowiki>=</nowiki>"zbiór liczb naturalnych ściśle pomiędzy <math>1</math> a
| | ==Ciągi w przestrzeniach metrycznych. Test== |
| <math>4</math>".
| |
|
| |
|
| W definicji zbioru nie ma znaczenia kolejność w jakiej wymienione
| |
| są jego elementy, ani krotność w jakiej dany element pojawia się w
| |
| zbiorze.
| |
|
| |
|
| Zbiory można definiować na wiele sposobów. Najprostszym sposobem
| | 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 |
| zdefiniowani zbioru jest wyliczenie jego elementów. Strategia ta
| |
| zawodzi jednak w odniesieniu do zbiorów nieskończonych -- nie
| |
| jesteśmy w stanie wypisać wszystkich liczb naturalnych. Zgodnie z
| |
| postulatami '''Georg Cantor''' możemy przyjąć że istnieje zbiór wszystkich
| |
| liczb naturalnych. Czasami, na określenie zbiorów nieskończonych
| |
| używamy nieformalnego zapisu -- zbiór wszystkich liczb naturalnych
| |
| może być zapisany jako
| |
|
| |
|
| 0,1,2,3,4,....
| | ==Norma. Iloczyn skalarny. Test== |
|
| |
|
| W podejściu zaproponowanym przez '''Georg Cantor''' równoważna definicja tego
| |
| zbioru brzmi
| |
|
| |
|
| ``zbiór wszystkich liczb naturalnych''
| | 444444444444444444444444444444444444444444444444444444444444444 |
|
| |
|
| Bardzo często tworzymy zbiory składające się z obiektów
| | ==Ciągi i szeregi funkcyjne. Szereg Taylora. Test== |
| spełniających daną własność. Zbiór liczb parzystych możemy
| |
| zdefiniować w sposób następujący
| |
|
| |
|
| x|<math>x</math> jest liczbą parzystą. | | <quiz> |
| | Dany jest ciąg funkcyjny <math>\{f_n\}</math> gdzie |
| | <math> |
| | f_n(x)= |
| | \left\{ |
| | \begin{array} {lll} |
| | 1 & \text{dla} & x\in[n,n+1]\\ |
| | 0 & \text{dla} & x\in \mathbb{R}\setminus[n,n+1] |
| | \end{array} |
| | \right</math> |
| | dla <math>n\in\mathbb{N}</math> |
| | Ciąg ten jest |
| | <rightoption>zbieżny punktowo do <math>f(x)\equiv 0</math></rightoption> |
| | <wrongoption>zbieżny jednostajnie do <math>f(x)\equiv 0</math></wrongoption> |
| | <wrongoption>zbieżny punktowo do funkcji <math>f(x)= |
| | \left\{ |
| | \begin{array} {lll} |
| | 1 & \text{dla} & x\geq 1\\ |
| | 0 & \text{dla} & x<0 |
| | \end{array} |
| | \right</math></wrongoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| Bardziej ogólnie
| | tak, nie, nie |
|
| |
|
| x|warunek
| | <quiz> |
| | Dany jest ciąg funkcyjny <math>\{f_n\}</math> gdzie |
|
| |
|
| W skład powyżej zdefiniowanego zbioru wchodzą te elementy, które
| | <center><math>f_n(x)= |
| spełniają warunek występujący po znaku <math>\,|\,</math>. Żeby
| | \left\{ |
| zakwalifikować element do powyższego zbioru wstawiamy go w miejsce
| | \begin{array} {lll} |
| <math>x</math> w warunku występującym po <math>\,|\,</math> i sprawdzamy czy jest on | | \frac{1-n^{-x}}{1+n^{-x}} & \text{dla} & x>0\\ |
| prawdziwy. Żeby pokazać, że
| | \\ |
| | \frac{2-n^{x}}{2+n^{x}} & \text{dla} & x<0\\ |
| | \\ |
| | 0 & \text{dla} & x=0\\ |
| | \end{array} |
| | \right. |
| | \quad</math> dla <math>\ n=1,2,\ldots |
| | </math></center> |
|
| |
|
| 2x|<math>x</math> jest liczbą parzystą.
| | Ten ciąg funkcyjny jest |
| | <wrongoption>zbieżny jednostajnie</wrongoption> |
| | <rightoption>zbieżny punktowo ale nie jednostajnie</rightoption> |
| | <wrongoption>rozbieżny</wrongoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| musimy dowieść, że warunek ``<math>2</math> jest liczbą parzystą'' jest
| | nie, tak, nie |
| prawdziwy.
| |
|
| |
|
| Pomiędzy zbiorem liczb parzystych a zbiorem wszystkich liczb
| | <quiz> |
| naturalnych występuje oczywista zależność. Każda liczba parzysta
| | Dany jest ciąg funkcyjny <math>f_n(x)=\sqrt[n]{x}</math> dla <math>x\ge 0</math> Ten ciąg |
| jest liczbą naturalną, co, ujęte w języku zbiorów oznacza że każdy | | <wrongoption>jest zbieżny punktowo i jego granica jest ciągła</wrongoption> |
| element zbioru liczb parzystych jest elementem zbioru liczb
| | <wrongoption>jest zbieżny jednostajnie i jego granica jest ciągła</wrongoption> |
| naturalnych. Zbiór liczb parzystych jest ''podzbiorem''
| | <rightoption>jest zbieżny punktowo i jego granica nie jest ciągła</rightoption> |
| zbioru liczb naturalnych (a zbiór liczb naturalnych
| | </quiz> |
| ''nadzbiorem'' zbioru liczb parzystych). Zapisujemy to w
| |
| następujący sposób
| |
|
| |
|
| x|<math>x</math> jest liczbą parzystą"zbiór
| | nie, nie, tak |
| liczb naturalnych".
| |
|
| |
|
| Ogólniej, jeśli każdy element zbioru <math>A</math> jest elementem zbioru <math>B</math>
| | <quiz> |
| mówimy że zbiór <math>A</math> jest podzbiorem zbioru <math>B</math> i piszemy
| | Dany jest szereg <math>\sum_{n=1}^{\infty}\frac{\sin nx}{2^n(x^2+1)}, \ x\in \mathbb{R}</math> Ten szereg jest |
| | <wrongoption>zbieżny jednostajnie do funkcji <math>f(x)\equiv 0</math></wrongoption> |
| | <rightoption>zbieżny jednostajnie do funkcji <math>f</math> takiej, że <math>0<f(x)<3</math></rightoption> |
| | <wrongoption>zbieżny jednostajnie do funkcji <math>f(x)=\frac{1}{2(x^2+1)}</math></wrongoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| A B.
| | nie, tak, nie |
|
| |
|
| W takim przypadku mówimy, że pomiędzy zbiorami <math>A</math> i <math>B</math> zachodzi
| | <quiz> |
| inkluzja.
| | Funkcja <math> |
| | f(x):=\sum_{n=1}^{\infty}\frac{\sqrt[n]{x}}{n(n+1)(x^2+1)}</math> |
| | Granica <math>\lim_{x\to 3}f(x)</math> wynosi |
| | <rightoption><math>\frac{1}{10}</math></rightoption> |
| | <wrongoption><math>\sqrt{3}</math></wrongoption> |
| | <wrongoption><math>0</math></wrongoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| W szczególności, dla dowolnego zbioru <math>A</math> zachodzi <math>A\subseteq A</math>.
| | tak, nie, nie |
| Wspomnieliśmy wcześniej, że dwa zbiory są sobie równe wtedy i
| |
| tylko wtedy kiedy posiadają dokładnie takie same elementy. Fakt
| |
| ten możemy zapisać formalnie w następujący sposób
| |
|
| |
|
| A <nowiki>=</nowiki> B wtedy i tylko wtedy, kiedy A B i
| | <quiz> |
| B A.
| | Szereg <math>\sum_{n=1}^{\infty}\frac{1}{n(x^4+4)}</math> jest |
| | <wrongoption>zbieżny punktowo</wrongoption> |
| | <wrongoption>zbieżny jednostajnie </wrongoption> |
| | <rightoption>rozbieżny</rightoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| Często zależy nam na określeniu znaczącym, że jeden zbiór jest
| | nie, nie, tak |
| podzbiorem drugiego i że zbiory te nie są sobie równe. Używamy
| |
| wtedy symbolu <math>\varsubsetneq</math> w następujący sposób
| |
|
| |
|
| A B wtedy i tylko wtedy, kiedy (
| | <quiz> |
| A B i nieprawda, że A<nowiki>=</nowiki>B).
| | Czwarty z kolei wyraz rozwinięcia w szereg Maclaurina funkcji <math>f(x)=\cos 2x</math> to |
| | <wrongoption><math>-\frac{2^6}{6!}</math></wrongoption> |
| | |
| | <wrongoption><math>\frac{2^6}{6!}x^6</math></wrongoption> |
| | |
| | <rightoption><math>\frac{-4}{45}x^6</math></rightoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| Dla każdej pary zbiorów poniżej określ czy są sobie równe, oraz
| | nie, nie, tak |
| czy jeden z nich jest nadzbiorem drugiego
| |
| [#]
| |
| <math>\{2,3\}</math>, <math>\{x\,|\,\mbox{</math>x<math> dzieli liczbę </math>6<math>}\}</math>
| |
|
| |
|
| <math>\mbox{"zbiór liczb naturalnych"}</math>, <math>\{x\,|\,\mbox{</math>2<math> dzieli </math>x^2<math>}\}</math> | | <quiz> |
| | Szósty z kolei wyraz rozwinięcia w szereg Taylora funkcji <math>f(x)=\frac{1}{2+x}</math> o środku w <math>x_0=0</math> wynosi |
| | <wrongoption><math>\frac{-1}{64}x^6</math></wrongoption> |
| | |
| | <rightoption><math>\frac{-1}{64}x^5</math></rightoption> |
| | |
| | <wrongoption><math>\frac{1}{2}x^6</math></wrongoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| <math>\{x\,|\, x^2 =1\}</math>, <math>\{x\,|\, x^3=1\}</math>
| | nie, tak, nie |
| [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Rozwiązanie:
| |
| [#]
| |
| Zarówno <math>2</math>, jak i <math>3</math> dzielą <math>6</math>, a więc
| |
| <math>\{2,3\}\subseteq\{x\,|\,\mbox{</math>x<math> dzieli liczbę </math>6<math>}\}</math>. Liczba <math>6</math>
| |
| jest elementem lewego zbioru, a nie jest elementem prawego i dlatego
| |
| zbiory te są od siebie różne. Odpowiedzią jest
| |
| <math>\{2,3\}\varsubsetneq\{x\,|\,\mbox{</math>x<math> dzieli liczbę </math>6<math>}\}</math>.
| |
|
| |
|
| Do zbioru liczb naturalnych należy <math>3</math>, które nie należy do zbioru
| | <quiz> |
| <math>\{x\,|\,\mbox{</math>2<math> dzieli </math>x^2<math>}\}</math> (ponieważ <math>2</math> nie dzieli <math>9=3^2</math>). | | Sumujemy cztery kolejne wyrazy rozwinięcia w szereg Taylora funkcji <math>\sqrt{x}</math> ośrodku w <math>x_0=1</math> Współczynnik przy <math>x</math> wynosi |
| Równocześnie do prawego zbioru należy liczba <math>-2</math> która nie jest liczbą
| | <rightoption><math>\frac{15}{16}</math></rightoption> |
| naturalną. Żaden z wymienionych tu zbiorów nie jest podzbiorem drugiego.
| | |
| | <wrongoption><math>\frac{5}{16}</math></wrongoption> |
| | |
| | <wrongoption><math>\frac{1}{16}</math></wrongoption> |
| | </quiz> |
|
| |
|
| Lewy zbiór to, oczywiście zbiór <math>\{-1,1\}</math>, a prawy to
| | tak, nie, nie |
| jednoelementowy zbiór <math>\{1\}</math>. W tym przypadku odpowiedzią jest
| |
| <math>\{x\,|\, x^2 =1\}\varsupsetneq\{x\,|\, x^3=1\}</math>.
| |
|
| |
|
| Najczęstszymi operacjami wykonywanymi na zbiorach są operacje
| | 5555555555555555555555555555555555555555555555555555 |
| ''sumy'',''przecięcia'' i ''różnicy''. Sumą dwóch
| |
| zbiorów <math>A</math> i <math>B</math> jest zbiór oznaczony przez <math>A\cup B</math> w skład
| |
| którego wchodzą wszystkie element zbioru <math>A</math>, wszystkie elementy
| |
| zbioru <math>B</math> i żadne elementy spoza tych zbiorów.
| |
|
| |
|
| A B <nowiki>=</nowiki> x| x A lub x B
| | ==Szereg potęgowy. Trygonometryczny szereg Fouriera. Test== |
|
| |
|
| {obra}{1}{{Obrazek {section}.{obra}}}standardowy obrazek ilustrujący unię zbiorów Podobnie
| |
| definiujemy przecięcie zbiorów
| |
|
| |
|
| A B <nowiki>=</nowiki> x| x A i x B
| | 101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010 |
|
| |
|
| {obra}{1}{{Obrazek {section}.{obra}}}standardowy obrazek ilustrujący przecięcie zbiorów oraz
| | ==Wielowymiarowa całka Riemanna. Test== |
| różnicę zbiorów
| |
|
| |
|
| A B <nowiki>=</nowiki> x| x A i x B.
| |
|
| |
|
| {obra}{1}{{Obrazek {section}.{obra}}}standardowy obrazek ilustrujący różnicę zbiorów
| | 1111111111111111111111111111111111111111111111111111 |
|
| |
|
| Dla następujących par zbiorów ustal zawieranie, lub równość
| | ==Twierdzenie Fubiniego. Twierdzenie o zmianie zmiennych. Test== |
| [#]
| |
| <math>A=\mbox{"zbiór liczb naturalnych"}\setminus\{x\,|\, \mbox{liczba nieparzysta, większa niż 2 dzieli </math>x<math>}\}</math> i drugi zbiór <math>B=\{2^n\,|\,\mbox{gdzie </math>n<math> jest liczbą naturalną}\}</math>,
| |
|
| |
|
| <math>A=\{x\,|\, \mbox{liczba 2 dzieli </math>x<math>}\}\cup\{x\,|\, \mbox{liczba 3 dzieli </math>x<math>}\}</math> i zbiór
| |
| <math>B=\{x\,|\, \mbox{liczba 6 dzieli </math>x<math>}\}</math>.
| |
| [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Rozwiązanie:
| |
| [#]
| |
| Każda liczba postaci <math>2^n</math> jest liczbą naturalną
| |
| niepodzielną przez żadną liczbę nieparzystą większą niż
| |
| <math>2</math>, a więc <math>B\subseteq A</math>. Każda liczba naturalna, która
| |
| nie dzieli się przez żadną liczbę nieparzystą posiada tylko
| |
| jeden dzielnik pierwszy <math>2</math>. W związku z tym każda z liczb
| |
| w <math>A</math> występuje również w <math>B</math>. W związku z tym <math>A=B</math>.
| |
|
| |
|
| Każda liczba która jest podzielna przez <math>6</math> dzieli się
| | 1212121212121212121212121212121212121212121212121212121212 |
| również przez <math>2</math> co dowodzi, że <math>B\subseteq A</math>. Zawieranie w
| |
| drugą stronę nie zachodzi ponieważ liczba <math>9\in A</math> i <math>9\notin
| |
| B</math>.
| |
|
| |
|
| Dla dowolnego zbioru <math>A</math> zachodzi <math>A\cup A = A</math> i <math>A\cap A = A</math>.
| | ==Całki krzywoliniowe. Twierdzenie Greena. Test== |
| Zbiór który otrzymujemy jako wynik operacji <math>A\setminus A</math> jest
| |
| ''zbiorem pustym''. Na mocy definicji różnicy zbiorów
| |
| elementami zbioru <math>A\setminus A</math> są wyłącznie te elementy <math>A</math>,
| |
| które nie należą do <math>A</math>. Takie elementy nie istnieją -- żaden
| |
| element ze zbioru <math>A</math> nie należy do <math>A\setminus A</math> i żaden element
| |
| spoza <math>A</math> nie należy do tego zbioru. Zbiór pusty jest oznaczany
| |
| przez <math>\emptyset</math>. Odejmowanie zbiorów od samych siebie nie jest
| |
| jedynym sposobem na otrzymanie zbioru pustego.
| |
|
| |
|
| 1,2,2006"zbiór liczb naturalnych"<nowiki>=</nowiki>"zbiór
| |
| psów""zbiór wszystkich zwierząt"
| |
|
| |
|
| Zbiór po lewej stronie nierówności jest równy zbiorowi po prawej
| | 1414141414141414141414141414141414141414141414141414 |
| stronie nierówności. Każdy element zbioru po prawej stronie jest
| |
| również elementem zbioru po lewej stronie nierówności i vice versa
| |
| dlatego, że żaden z tych zbiorów nie posiada elementów.
| |
|
| |
|
| Niestety, podejście zaproponowane przez '''Georg Cantor''' i uściślone przez
| | ==Równania różniczkowe zwyczajne -- przegląd metod rozwiązywania. Test== |
| '''Friedrich Frege''' posiada błędy. Jedną z pierwszych osób które zwróciły uwagę
| |
| na niedociągnięcia tej teorii jest '''Bertrandt Russell'''. Zgodnie z zasadami
| |
| zaproponowanymi przez '''Georg Cantor''' można zdefiniować dowolny zbiór.
| |
| Zdefiniujmy więc zbiór
| |
| | |
| Z <nowiki>=</nowiki> A| A A.
| |
| | |
| Zbiór <math>Z</math> składa się ze zbiorów, które nie są swoimi własnymi
| |
| elementami. Paradoks zaproponowany przez '''Bertrandt Russell''' polega na tym,
| |
| że pytanie czy <math>Z</math> jest swoim własnym elementem prowadzi do
| |
| sprzeczności. Jeśli <math>Z\in Z</math> to, zgodnie z definicją zboru <math>Z</math>
| |
| otrzymujemy <math>Z\notin Z</math> co jest sprzecznością z założeniem. Jeśli
| |
| <math>Z\notin Z</math>, to <math>Z</math> spełnia warunek na przynależność do <math>Z</math> i w
| |
| związku z tym <math>Z\in Z</math> co jest kolejną sprzecznością. Definicja
| |
| zbioru zaproponowana przez '''Georg Cantor''' prowadzi do powstania
| |
| logicznych paradoksów. Okazuje się że pytanie co jest zbiorem jest
| |
| trudniejsze niż wydawało się matematykom końca XIX wieku.
| |
| | |
| W dalszej części wykładu przedstawimy właściwe podejście do teorii
| |
| mnogości. Podejście to jest oparte o część logiki zwaną rachunkiem
| |
| predykatów. Podejście to zostało zaproponowane przez '''Ernst Zermelo''' na
| |
| początku XX wieku i ma na celu dostarczenie spójnej teorii zbiorów
| |
| o mocy podobnej to naiwnej teorii, przy równoczesnym uniknięciu
| |
| paradoksów. Aksjomatyczna teoria mocy definiuje bardzo dokładnie
| |
| które kolekcje obiektów są zbiorami. W szczególności paradoks
| |
| zaproponowany przez '''Bertrandt Russell''' nie pojawia się w aksjomatycznej
| |
| teorii zbiorów, ponieważ zbiór zdefiniowany powyżej jako <math>Z</math> w
| |
| niej nie istnieje.
| |
| | |
| =="Naiwna" indukcja==
| |
| | |
| Zasada indukcji matematycznej jest o prawie trzysta lat starsza
| |
| niż teoria mnogości. Pierwszy dowód indukcyjny pojawił się w pracy
| |
| '''Francesco Maurolico''' w 1575 roku. W pracy tej autor wykazał, że suma <math>n</math>
| |
| pierwszych liczb nieparzystych równa się <math>n^2</math>.
| |
| | |
| Aby zastosować zasadę indukcji matematycznej należy wykazać dwa
| |
| fakty:
| |
| [*]
| |
| hipoteza jest prawdziwa dla <math>n=1</math>;
| |
| | |
| jeśli hipoteza jest prawdziwa dla <math>n</math> to jest również prawdziwa dla
| |
| <math>n+1</math>.
| |
| Drugi z powyższych punktów musi być prawdą dla wszystkich <math>n\geq
| |
| 1</math>. Jeśli oba fakty są prawdą to hipoteza jest prawdziwa dla
| |
| wszystkich liczb naturalnych większych od <math>1</math>. Rozumowanie które
| |
| stoi za tym wnioskiem wygląda następująco:
| |
| [#]
| |
| hipoteza jest prawdziwa dla <math>n=1</math> na podstawie podstawy indukcji,
| |
| | |
| hipoteza jest prawdziwa dla <math>n=2</math>, ponieważ jest prawdziwa dla <math>1</math>
| |
| i po zastosowaniu kroku indukcyjnego również dla <math>2</math>,
| |
| | |
| hipoteza jest prawdziwa dla <math>n=3</math>; w poprzednim punkcie pokazaliśmy,
| |
| że jest prawdziwa dla <math>2</math> i na podstawie kroku indukcyjnego jest również
| |
| prawdziwa <math>3</math>
| |
| | |
| i tak dalej.
| |
| Zasadę indukcji matematycznej można porównać do domina. Aby mieć
| |
| pewność że przewrócone zostaną wszystkie klocki wystarczy wykazać,
| |
| że przewrócony zostanie pierwszy klocek i że każdy klocek pociąga
| |
| za sobą następny. {obra}{1}{{Obrazek {section}.{obra}}}nieskończone domino ponumerowanych
| |
| liczbami naturalnymi klocków w trakcie przewracania
| |
| | |
| Dowód indukcyjny przedstawiony przez '''Francesco Maurolico''' pokazuje, że suma
| |
| pierwszych <math>n</math> liczb nieparzystych jest równa <math>n^2</math>.
| |
| [*]
| |
| Jeśli <math>n=1</math> to pierwsza liczba nieparzysta <math>1</math> jest równa <math>1^2</math>.
| |
| | |
| Jeśli hipoteza jest prawdą dla <math>n</math>, to znaczy że suma pierwszych <math>n</math>
| |
| liczb nieparzystych równa się <math>n^2</math>. Bardziej formalnie
| |
| 1+3++(2n-1) <nowiki>=</nowiki> n^2.
| |
| | |
| tak więc suma pierwszych <math>n+1</math> liczb nieparzystych
| |
| <math>1+3+\dotsb+(2n-1)+(2(n+1)-1)</math>, przy użyciu założenia powyżej może
| |
| być zapisana jako
| |
| | |
| 1+3++(2n-1)+(2(n+1)-1) <nowiki>=</nowiki> n^2 +(2(n+1)-1)<nowiki>=</nowiki> n^2+2n+1<nowiki>=</nowiki>
| |
| {(n+1)}^2.
| |
| | |
| Krok indukcyjny został dowiedziony.
| |
| | |
| Wykaż, że suma pierwszych <math>n</math> liczb naturalnych jest równa
| |
| <math>\frac{1}{2}n(n+1)</math>. [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Aby udowodnić wzór na sumę <math>n</math>
| |
| pierwszych liczb naturalnych posłużymy się indukcją.
| |
| [*]
| |
| Dla <math>n=1</math> mamy <math>\frac{1}{2}\cdot 1\cdot 2 = 1</math>.
| |
| | |
| Zakładamy, że wzór jest prawdziwy dla <math>n</math>. W związku z tym do sumy
| |
| | |
| 1+2++n+(n+1) <nowiki>=</nowiki>
| |
| | |
| stosujemy założenie indukcyjne
| |
| | |
| (1+2++n ) +(n+1) <nowiki>=</nowiki> {1}{2}n(n+1) + (n+1) <nowiki>=</nowiki>
| |
| | |
| i po paru prostych przekształceniach otrzymujemy
| |
| | |
| <nowiki>=</nowiki> {1}{2}n(n+1) +{1}{2}2(n+1) <nowiki>=</nowiki> {1}{2}(n+1)(n+2)
| |
| | |
| co dowodzi kroku indukcyjnego.
| |
| Na zasadzie indukcji matematycznej dowiedliśmy wzór na sumę <math>n</math>
| |
| pierwszych liczb naturalnych.
| |
| | |
| Wykaż, że suma kwadratów pierwszych <math>n</math> liczb
| |
| naturalnych jest równa <math>\frac{1}{6}n(n+1)(2n+1)</math>. [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Aby
| |
| wykazać prawdziwość wzoru powyżej postępujemy jak
| |
| w poprzednim zadaniu.
| |
| [*]
| |
| Dla <math>n=1</math> mamy <math>\frac{1}{6}\cdot 1\cdot 2\cdot 3 = 1</math> co dowodzi
| |
| podstawy indukcji.
| |
| | |
| Zakładamy że wzór jest prawdziwy dla <math>n</math> to jest, że
| |
| | |
| 1^2+2^2++n^2 <nowiki>=</nowiki> {1}{6}n(n+1)(2n+1).
| |
| | |
| Korzystając z tego faktu przekształcamy
| |
| | |
| 1^2+2^2++n^2 + {(n+1)}^2<nowiki>=</nowiki> {1}{6}n(n+1)(2n+1) +
| |
| {(n+1)}^2 <nowiki>=</nowiki>
| |
| | |
| i dalej do
| |
| | |
| {1}{6}(n+1)(n(2n+1)+6(n+1))<nowiki>=</nowiki>{1}{6}(n+1)(2n^2+7n+6)<nowiki>=</nowiki>
| |
| {1}{6}(n+1)(n+2)(2(n+1)+1)
| |
| | |
| co dowodzi kroku indukcyjnego.
| |
| Podobnie jak w poprzednim przykładzie zasada indukcji
| |
| matematycznej gwarantuje, że wzór jest prawdziwy dla wszystkich
| |
| liczb naturalnych.
| |
| | |
| Wykaż, że dla <math>n\geq 1</math> zachodzi <math>4|3^{2n-1}+1</math>. [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Jak
| |
| poprzednio stosujemy zasadę indukcji matematycznej.
| |
| [*]
| |
| Dla <math>n=1</math> mamy <math>3^{2n-1} + 1 = 3^1 +1 = 4</math> jest podzielne przez <math>4</math>.
| |
| | |
| Zakładamy że podzielność zachodzi dla <math>n</math>.
| |
| Pokażemy że <math>3^{2(n+1)-1}+1</math> jest podzielne przez <math>4</math>. Przekształcamy
| |
| | |
| 3^{2(n+1)-1}+1 <nowiki>=</nowiki> 3^{2n-1+2} + 1 <nowiki>=</nowiki> 9 3^{2n-1} + 1<nowiki>=</nowiki>
| |
| | |
| wprowadzamy sztuczny czynnik
| |
| | |
| <nowiki>=</nowiki>9 (3^{2n-1} +1 -1) + 1 <nowiki>=</nowiki> 9 (3^{2n-1} +1 -1) + 1 <nowiki>=</nowiki>
| |
| 9 (3^{2n-1} +1) -9 + 1 <nowiki>=</nowiki> 9 (3^{2n-1} +1) -8.
| |
| | |
| Zarówno <math>(3^{2n+1} +1)</math> (na mocy założenia indukcyjnego) jak i <math>8</math>
| |
| są podzielne przez <math>4</math>, a wiec ich różnica również. W ten sposób
| |
| udowodniliśmy krok indukcyjny.
| |
| | |
| Często bardzo niepraktyczne jest używanie indukcji w jej
| |
| podstawowej formie. Używa się wtedy indukcji, która w pierwszym
| |
| kroku nie zaczyna się od <math>n=1</math>, ale <math>n=0</math>, <math>n=2</math> lub dowolnej
| |
| innej liczby naturalnej. W takim przypadku drugi krok indukcyjny
| |
| nie musi działać dla wszystkich <math>n</math> a wystarczy by działał dla <math>n</math>
| |
| większych lub równych od liczby którą wybraliśmy w pierwszym
| |
| kroku. Końcowy dowód indukcyjny pokaże, że dana hipoteza nie jest
| |
| prawdziwa dla wszystkich liczb naturalnych, a jedynie dla liczb
| |
| większych od tej wybranej na pierwszy krok indukcyjny.
| |
| | |
| Jako przykład pokażemy, że <math>n!>2^n</math>. Po pierwsze nierówność ta nie
| |
| zachodzi dla <math>1,2,3</math>, więc nie można rozpocząć kroku indukcyjnego
| |
| od <math>n=1</math>. Indukcja będzie wyglądać następująco.
| |
| [*]
| |
| Hipoteza jest prawdą dla <math>n=4</math>, ponieważ <math>4!=24>16=2^4</math>.
| |
| | |
| Jeśli hipoteza jest prawdą dla <math>n</math> i jeśli <math>n\geq 4</math> to
| |
| | |
| (n+1)!<nowiki>=</nowiki> n! (n+1)>2^n(n+1)>2^{n+1}
| |
| | |
| gdzie pierwsza nierówność pochodzi z założenia indukcyjnego, a
| |
| druga z faktu, że dowodzimy krok indukcyjny dla liczb większych
| |
| niż <math>4</math>.
| |
| W tym ćwiczeniu dowodzimy wariant nierówności Bernoulliego. Dla dowolnego <math>x</math> takiego, że <math>x> -1</math> i <math>x\neq 0</math> i dla dowolnego <math>n\geq 2</math> zachodzi <math>{(1+x)}^n> 1+nx</math>.
| |
| [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Rozwiązanie:
| |
| [*]
| |
| Nierówność ostra nie jest prawdą dla <math>n=0</math>, ani dla
| |
| <math>n=1</math>. Krok indukcyjny zaczniemy od <math>2</math>. Wtedy
| |
| <math>{(1+x)}^2=1+2x+x^2>1+2x</math>, gdzie ostatnia nierówność bierze
| |
| się z faktu, że <math>x\neq 0</math>.
| |
| | |
| Zakładamy teraz, że nierówność jest prawdziwa dla <math>n</math>, czyli, że dla dowolnego <math>x</math> takiego, że <math>0\neq x> -1</math> mamy
| |
| | |
| {(1+x)}^n> 1+nx.
| |
| | |
| Przekształcając nierówność dla <math>n+1</math> otrzymujemy
| |
| | |
| {(1+x)}^{(n+1)}<nowiki>=</nowiki>{(1+x)}^n(1+x)>(1+nx)(1+x)<nowiki>=</nowiki>1+(n+1)x +x^2
| |
| 1+(n+1)x,
| |
| | |
| gdzie otrzymujemy ostrą nierówność dzięki założeniu indukcyjnemu i
| |
| faktowi, że <math>x\neq -1</math>. W ten sposób krok indukcyjny został
| |
| udowodniony.
| |
| | |
| '''Liczby Fibonacciego''' zdefiniowane są następująco
| |
| | |
| f_1<nowiki>=</nowiki>1, f_2<nowiki>=</nowiki>1 oraz f_i<nowiki>=</nowiki>f_{i-2}+f_{i-1} dla i>3.
| |
| | |
| Udowodnij, że dla dowolnego <math>n\geq 2</math> liczby <math>f_n</math> i <math>f_{n-1}</math> są
| |
| względnie pierwsze. [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Dowód przez indukcję matematyczną
| |
| [*]
| |
| Twierdzenie jest prawdą dla <math>n=2</math> ponieważ <math>f_2</math> i <math>f_1</math> są
| |
| względnie pierwsze.
| |
| | |
| Zakładamy że twierdzenie jest prawdą dla <math>n</math>. Rozpatrzmy wspólny
| |
| dzielnik liczb <math>f_{n+1}</math> i <math>f_n</math> i oznaczmy go przez <math>k</math>. Jeśli <math>k</math>
| |
| dzieli <math>f_{n+1}</math> i równocześnie <math>f_n</math> to <math>k | f_{n+1}-f_n</math>. Korzystając z
| |
| definicji liczb Fibbonaciego otrzymujemy
| |
| <math>f_{n+1}-f_n=f_n+f_{n-1}-f_n=f_{n-1}</math>.
| |
| W związku z czym <math>k</math> jest wspólnym dzielnikiem liczb <math>f_n</math> i <math>f_{n-1}</math>,
| |
| więc na mocy założenia indukcyjnego mówiącego, że liczby te są względnie
| |
| pierwsze, jest równy <math>1</math>. Pokazaliśmy,
| |
| że każdy wspólny dzielnik <math>f_{n+1}</math> i <math>f_n</math> jest równy <math>1</math>, a więc liczby
| |
| te są względnie pierwsze. Krok indukcyjny został pokazany.
| |
| | |
| Kolejnym uogólnieniem zasady indukcji matematycznej jest indukcja,
| |
| w której w drugi kroku indukcyjnym zakładamy, że hipoteza jest
| |
| prawdą dla wszystkich liczb mniejszych niż <math>n</math> i dowodzimy, że
| |
| jest również prawdziwa dla <math>n+1</math>.
| |
| | |
| Jako przykład udowodnimy, że każda liczba naturalna większa niż
| |
| <math>2</math> jest produktem jednej, lub więcej liczb pierwszych.
| |
| [*]
| |
| Hipoteza jest prawdą dla <math>n=2</math> ponieważ <math>2</math> jest liczbą pierwszą.
| |
| | |
| Zakładamy że hipoteza jest prawdziwa dla liczb od <math>2</math> do
| |
| <math>n</math>. Weźmy liczbę <math>n+1</math>, jeśli <math>n+1</math> jest liczbą pierwszą, to
| |
| hipoteza jest udowodniona. Jeśli <math>n+1</math> nie jest liczbą
| |
| pierwszą, to <math>n+1=k\cdot l</math> gdzie <math>2\leq k,l\leq n</math>. Założenie
| |
| indukcyjne gwarantuje, że
| |
| k<nowiki>=</nowiki>p_1 p_2 p_i i l<nowiki>=</nowiki>q_1
| |
| q_2 q_j
| |
| | |
| gdzie <math>p_1,\dotsc,p_i,q_1,\dotsc,q_j</math> są liczbami pierwszymi. W
| |
| związku z tym
| |
| | |
| n+1<nowiki>=</nowiki>p_1 p_2 p_i q_1
| |
| q_2 q_j
| |
| | |
| i krok indukcyjny jest udowodniony.
| |
| Udowodnij, że każda liczba naturalna większa niż
| |
| <math>1</math> może być przedstawiona jako suma liczb Fibonacciego tak, że
| |
| żadna liczba nie występuje w tej sumie więcej niż raz. [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Przedstawimy dowód przez indukcję.
| |
| [*]
| |
| Dla <math>n=1</math> mamy <math>f_2=1</math>.
| |
| | |
| Zakładamy że każda liczba mniejsza lub równa <math>n</math> może być
| |
| przedstawiona w sposób opisany powyżej. Jeśli liczba <math>n+1</math> jest
| |
| liczbą Fibonacciego to krok indukcyjny jest już dowiedziony, jeśli
| |
| nie to znajdujemy największą liczbę Fibonacciego mniejszą od <math>n+1</math>
| |
| -- oznaczmy tą liczbę <math>f_k</math>. Liczba <math>n+1-f_k</math> jest mniejsza niż
| |
| <math>n</math> więc, na mocy założenia indukcyjnego, posiada reprezentację
| |
| jako suma liczb Fibonacciego
| |
| | |
| n+1-f_k<nowiki>=</nowiki>f_{l_0}++f_{l_i}
| |
| | |
| tak, że każda z liczb w tej reprezentacji występuje co najwyżej
| |
| raz. Oczywiście
| |
| | |
| n+1 <nowiki>=</nowiki> f_k+f_{l_0}++f_{l_i}
| |
| | |
| i pozostaje wykazać, że <math>f_k</math> nie występuje pośród liczb
| |
| <math>f_{l_0},\dotsc,f_{l_i}</math>. Skoro <math>f_k</math> było największą liczbą
| |
| Fibonacciego mniejszą niż <math>n+1</math> to <math>f_{k+1}>n+1</math> a więc
| |
| <math>f_{k-1}=f_{k+1}-f_k>n+1-f_k</math>. W związku z tym liczby
| |
| <math>f_{l_0},\dotsc,f_{l_i}</math> są silnie mniejsze niż <math>f_{k-1}</math> i żadna
| |
| z nich nie może być równa <math>f_k</math>. W ten sposób krok indukcyjny
| |
| został dowiedziony.
| |
| | |
| Znajdź błąd w poniższym dowodzie indukcyjnym. Dowodzimy
| |
| indukcyjnie twierdzenia, że wszystkie liczby są parzyste.
| |
| [*]
| |
| Twierdzenie jest prawdą dla <math>n=0</math> ponieważ <math>0</math> jest liczbą parzystą.
| |
| | |
| Zakładamy, że twierdzenie jest prawdą dla wszystkich liczb
| |
| mniejszych lub równych <math>n</math>. Liczba <math>n+1</math> jest niewątpliwie sumą
| |
| dwóch liczb silnie mniejszych od siebie <math>n+1=k+l</math>. Liczby <math>k</math> i
| |
| <math>l</math>, na podstawie założenia indukcyjnego, są parzyste, zatem ich
| |
| suma równa <math>n+1</math> jest parzysta. Krok indukcyjny został
| |
| dowiedziony.
| |
| Na zasadzie indukcji matematycznej wszystkie liczby są parzyste.
| |
| [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Dowód indukcyjny jest niepoprawny. Krok indukcyjny nie
| |
| działa dla wszystkich <math>n</math> większych lub równych od <math>0</math> -- które
| |
| jest podstawą indukcji. Jeśli <math>n=0</math>, to <math>n+1=1</math> i nie jesteśmy w
| |
| stanie rozbić liczby <math>1</math> na sumę dwóch liczb istotnie mniejszych
| |
| od niej samej.
| |
| | |
| W trójwymiarowej przestrzeni znajduje się <math>n</math> punktów. Ilość
| |
| punktów w rzutowaniu na płaszczyznę <math>O_x, O_y</math> oznaczamy przez
| |
| <math>n_{xy}</math>. Podobnie ilość punktów w rzutowaniu na <math>O_x, O_z</math> przez
| |
| <math>n_{xz}</math> i ilość punktów w rzutowaniu na <math>O_y, O_z</math> przez
| |
| <math>n_{yz}</math>. Wykaż, że dla dowolnego rozkładu punktów w przestrzeni
| |
| zachodzi nierówność
| |
| | |
| n^2 n_{xy}n_{xz}n_{yz}.
| |
| | |
| [:]{hint}{1}
| |
| ; Hint .
| |
| :[:]Użyj nierówności pomiędzy średnią geometryczną, a
| |
| średnią arytmetyczną
| |
| | |
| {1}{2}(a+b) {ab}.
| |
| | |
| {hint}{1}
| |
| ; Hint .
| |
| :[:]Podziel punkty na dwie grupy płaszczyzną równoległą do
| |
| którejś z płaszczyzn <math>O_x, O_y</math>, <math>O_x, O_z</math> lub <math>O_y, O_z</math>.
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Dowiedziemy nierówność przy użyciu indukcji.
| |
| [*]
| |
| Jeśli <math>n=1</math> to <math>n_{xy}=n_{xz}=n_{yz}=1</math> i nierówność jest prawdziwa.
| |
| | |
| Zakładamy, że nierówność jest prawdziwa dla wszystkich liczb
| |
| naturalnych (dla dowolnego układu punktów) mniejszych niż <math>n+1</math>.
| |
| Rozpoczynamy z dowolnym układem <math>n+1</math> punktów w przestrzeni.
| |
| Ponieważ <math>n+1>1</math> wiemy, że istnieje płaszczyzna równoległa do
| |
| którejś z płaszczyzn <math>O_x, O_y</math>, <math>O_x, O_z</math> lub <math>O_y, O_z</math> i
| |
| dzieląca <math>n+1</math> punktów na dwie niepuste części posiadające
| |
| odpowiednio <math>n'</math> i <math>n''</math> punktów. Ponieważ nasz układ jest bardzo
| |
| symetryczny możemy założyć że nasza płaszczyzna jest równoległa do
| |
| płaszczyzny <math>O_x, O_y</math>. Stosując założenie indukcyjne do każdej z
| |
| części otrzymujemy
| |
| | |
| {n'}^2 n'_{xy}n'_{xz}n'_{yz}
| |
| | |
| oraz
| |
| | |
| {n''}^2 n''_{xy}n''_{xz}n''_{yz}.
| |
| | |
| Co więcej, pomiędzy projekcjami zachodzą następujące zależności
| |
| | |
| n'_{xz}+n''_{xz}<nowiki>=</nowiki>n_{xz} oraz n'_{yz}+n''_{yz}<nowiki>=</nowiki>n_{yz}.
| |
| | |
| Dla płaszczyzny <math>O_x, O_y</math> nie posiadamy podziału na część punktów
| |
| należących do <math>n'</math> i <math>n''</math> i możemy jedynie wnioskować, że
| |
| | |
| n'_{xy} n_{xy} oraz n''_{xy} n_{xy}.
| |
| | |
| Zaczynamy przekształcenia mające udowodnić pożądaną nierówność
| |
| | |
| n^2& <nowiki>=</nowiki>{(n'+n'')}^2<nowiki>=</nowiki>{(n')}^2+2n'n'' + {(n'')}^2 {(n')}^2+2{{(n')}^2}{{(n'')}^2} + {(n'')}^2 <br>
| |
| & n'_{xy}n'_{xz}n'_{yz} +2{n'_{xy}n'_{xz}n'_{yz}}{n''_{xy}n''_{xz}n''_{yz}}+n''_{xy}n''_{xz}n''_{yz} <br>
| |
| & n_{xy}n'_{xz}n'_{yz} +2{n_{xy}n'_{xz}n'_{yz}n_{xy}n''_{xz}n''_{yz}}+n_{xy}n''_{xz}n''_{yz} <br>
| |
| & n_{xy}(n'_{xz}n'_{yz}
| |
| +2{n'_{xz}n'_{yz}n''_{xz}n''_{yz}}+n''_{xz}n''_{yz}
| |
| )
| |
| | |
| używając założenia indukcyjnego i nierówności pomiędzy projekcjami
| |
| na płaszczyznę <math>O_x, O_y</math>. Kontynuujemy używając nierówności
| |
| pomiędzy średnią algebraiczną i geometryczną
| |
| | |
| n^2 & n_{xy}(n'_{xz}n'_{yz} +2{n'_{xz}n''_{xz}n'_{yz}n''_{yz}}+n''_{xz}n''_{yz}) <br>
| |
| & n_{xy}(n'_{xz}n'_{yz} +2{1}{2}(n'_{xz}n''_{xz} +n'_{yz}n''_{yz})+n''_{xz}n''_{yz}) <nowiki>=</nowiki> <br>
| |
| & <nowiki>=</nowiki> n_{xy}(n'_{xz}n'_{yz} +n'_{xz}n''_{xz}
| |
| +n'_{yz}n''_{yz}+n''_{xz}n''_{yz}) <nowiki>=</nowiki> n_{xy}(n'_{xz} +
| |
| n''_{xz})(n'_{yz}+n''_{yz})
| |
| | |
| W ostatnim kroku wystarczy wykorzystać zależności pomiędzy
| |
| projekcjami na pozostałe dwie współrzędne i
| |
| | |
| n^2 n_{xy}(n'_{xz} + n''_{xz})(n'_{yz}+n''_{yz})<nowiki>=</nowiki>
| |
| n_{xy}n_{xz}n_{yz}.
| |
| | |
| Krok indukcyjny został dowiedziony.
| |
| Na podstawie zasady indukcji matematycznej twierdzenie jest
| |
| prawdziwe.
| |
| | |
| {obra}{1}{{Obrazek {section}.{obra}}}Obrazek do powyższego ćwiczenia według załączonego skanu
| |
| | |
| Zasada indukcji matematycznej jest bardzo potężnym narzędziem.
| |
| Intuicyjnie wydaje się jasne, że dowody przeprowadzone przy jej
| |
| pomocy są poprawne. Niemniej jednak, żeby uzasadnić poprawność
| |
| samej zasady należy sięgnąć do teorii mnogości i definicji zbioru
| |
| liczb naturalnych. Wiemy już, że "naiwna teoria mnogości" nie daje
| |
| nam poprawnych zbiorów na których można oprzeć ścisłe rozumowanie.
| |
| W dalszej części wykładu wyprowadzimy zasadę indukcji
| |
| matematycznej w oparciu o aksjomaty i aksjomatycznie zdefiniowany
| |
| zbiór liczb naturalnych. Takie podejście gwarantuje nam poprawność
| |
| rozumowania -- podejście naiwne zapewnia intuicje niezbędne do
| |
| budowania poprawnych teorii.
| |
| =="Naiwne" dowody niewprost==
| |
| | |
| Częstą metodą dowodzenia twierdzeń matematycznych jest dowodzenie
| |
| niewprost. Dowód niewprost polega na założeniu zaprzeczenia
| |
| twierdzenia, które chcemy udowodnić i doprowadzeniu do
| |
| sprzeczności. Wykazujemy, że jeśli twierdzenie nasze jest
| |
| nieprawdziwe, jesteśmy w stanie udowodnić jakąś tezę, która jest w
| |
| sposób oczywisty fałszywa.
| |
| | |
| Jednym z najbardziej znanych dowodów niewprost jest dowód
| |
| istnienia nieskończenie wielu liczb pierwszych. Dowód ten został
| |
| zaproponowany przez '''Euclid of Alexandria''' a my prezentujemy go w wersji podanej
| |
| przez Ernst'a Kummera.
| |
| | |
| {{twierdzenie|[Uzupelnij]||
| |
| Istnieje nieskończenie wiele liczb pierwszych.
| |
| }}
| |
| | |
| {{dowod|[Uzupelnij]||
| |
| Załóżmy że istnieje jedynie skończenie wiele liczb pierwszych
| |
| <math>p_0,\dotsc,p_n</math>. Zdefiniujmy liczbę
| |
| | |
| k <nowiki>=</nowiki> p_0 p_1 p_n
| |
| | |
| i rozważmy <math>k+1</math>. Liczba <math>k+1</math> posiada dzielnik pierwszy, a
| |
| ponieważ jedynymi pierwszymi liczbami są liczby <math>p_0,\dotsc,p_n</math>
| |
| wnioskujemy, że <math>p_i</math> dzieli <math>k+1</math> dla pewnego <math>i</math>. Liczba <math>p_i</math>
| |
| dzieli również <math>k</math>, a więc <math>p_i</math> dzieli <math>(k+1)-k=1</math> co jest
| |
| sprzecznością.
| |
| }}
| |
| | |
| Wykaż, że nie istnieje największa liczba naturalna.
| |
| [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Załóżmy, niewprost, że istnieje największa liczba
| |
| naturalna i oznaczmy ją przez <math>n</math>. Niewątpliwie <math>n+1</math> jest liczbą
| |
| naturalną większą od <math>n</math>, co jest sprzecznością z naszym
| |
| założeniem.
| |
| | |
| Wykaż, że <math>\sqrt{2}</math> jest liczbą niewymierną. [:]
| |
| ; Solution.
| |
| :[:]Załóżmy,
| |
| niewprost, że <math>\sqrt{2}</math> jest liczbą wymierną, czyli, że istnieją
| |
| dwie naturalne, względnie pierwsze liczby <math>k</math> i <math>l</math> takie, że
| |
| <math>\sqrt{2}=k/l</math>. Przekształcając ostatnie wyrażenie otrzymujemy
| |
| <math>k^2=2l^2</math>. Skoro <math>2</math> dzieli lewą stronę równości dzieli też i
| |
| prawą, a ponieważ dwa jest liczbą pierwszą wnioskujemy, że <math>2</math>
| |
| dzieli <math>k</math>. Jeśli <math>2</math> dzieli <math>k</math> to <math>4</math> dzieli <math>k^2</math> i na
| |
| podstawie równości <math>4</math> dzieli <math>2l^2</math>. Wnioskujemy stąd, że <math>2</math>
| |
| dzieli <math>l^2</math> i, na podstawie pierwszości liczby <math>2</math>, że <math>2</math> dzieli
| |
| <math>l</math>. Udowodniliśmy, że <math>2</math> dzieli zarówno <math>k</math> jak i <math>l</math>, co jest
| |
| sprzecznością z założeniem, że liczby te są względnie pierwsze.
| |
| | |
| Ścisłe uzasadnienie poprawności dowodów niewprost leży na gruncie
| |
| logiki, której poświęcony jest następny wykład.
| |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| {{cwiczenie||{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" align="left"
| |
| ! This
| |
| ! is
| |
| |-
| |
| | a
| |
| | table
| |
| |-
| |
| |}
| |
| }}
| |
| | |
| | |
| {| border="1" cellspacing="0"
| |
| ! !! Złożoność czasowa !! Złożoność pamięciowa
| |
| |-
| |
| ! Maszyna dodająca || <math>f(0) = 1</math><br/><math>f(1) = 3</math><br/><math>f(n) = n+3; n\geq2</math> || <math>f(0) = 2</math><br/><math>f(1) = 3</math><br/><math>f(n) = n+1; n\geq2</math>
| |
| |-
| |
| ! Maszyna rozpoznająca <math>ww^\leftarrow</math> || <math>f(n) = 6 + 8 + \ldots + (n+3) + 2 ; n=2k+1</math><br/><math>f(n) = 5 + 7 + \ldots + (n+3) + 1 ; n=2k</math> || <math>f(n) = n+1</math>
| |
| |}
| |