Biografia Chomsky, Noam Avram
Noam Avram Chomsky (1928-) – amerykański lingwista, filozof, działacz polityczny, anarchizujący intelektualista.
Chomsky jest profesorem językoznawstwa, wykładającym w Massachusetts Institute of Technology, gdzie kieruje katedrą lingwistyki i filozofii. Jest, wraz z Zelligiem Harrisem, twórcą gramatyki transformacyjno-generatywnej. Prace Chomsky'ego wpłynęły również na rozwój psycholingwistyki.
W 1957 r. Chomsky wydał pracę pod tytułem Syntactic Structures, która wywołała ostrą dyskusję, niemal rewolucję, na polu lingwistyki. Chomsky zaproponował w niej całkowicie nowy sposób analizy gramatyki wspólnej wszystkim językom. Dowodził, że fundamentalny system gramatyczny, umożliwiający uczenie się języka, jest wrodzoną cechą ludzi i specyfiką naszego gatunku. W swojej publikacji Chomsky zdefiniował cztery klasy gramatyk i cztery klasy języków formalnych. Hierarchia ta wydziela 4 klasy języków, ale możliwe jest stworzenie wielu innych klas, przez odmienne ograniczenia na postać reguł czy inne właściwości języka. Trzy z 4 klas są dość ważne – klasa języków rekursywnie przeliczalnych ma dokładnie taką moc jak maszyny Turinga. Języki bezkontekstowe odpowiadają niedeterministycznym automatom ze stosem, liniowe zaś automatom skończonym. Spośród czterech klas hierarchii, najmniejsze znaczenie, zarówno teoretyczne jak i praktyczne, ma klasa języków kontekstowych.
Język jest według Chomsky'ego nieskończonym zbiorem zdań, generowanych za pomocą skończonej liczby reguł i słów. Z 1957 r. pochodzi jego słynne zdanie: "Bezbarwne zielone idee wściekle śpią" (ang. "Colorless green ideas sleep furiously"), które, choć bezsensowne, jest poprawne gramatycznie. Chomsky chciał w ten sposób uwidocznić, że składnia nie tworzy podstawowej struktury języka. Wskazał na słowa jako znaki o określonych właściwościach, które funkcjonują w odpowiednim kontekście semantycznym.
Chomsky znany jest również ze swoich analiz dotyczacych mediów, a także krytycznego stanowiska wobec polityki zagranicznej i gospodarki wolnorynkowej kolejnych rządów w Stanach Zjednoczonych - nazywa ją neokolonializmem i oskarża USA o stosowanie terroryzmu. Jego radykalnie lewicowe poglądy polityczne przejawiają się również w zarzutach pod adresem współczesnych demokracji zachodnich, w których podnosi m.in. problem manipulowania opinią publiczną. Model propagandy proponowany i empirycznie testowany przez Chomsky'ego i Edwarda Hermana zakłada, że informacje w mediach "prywatnych" są filtrowane tak samo mocno jak w mediach rządowych, tylko dokonuje się to poprzez inne filtry.
Wśród wydanych w polsce publikacji Chomsky'ego z dziedziny językoznawstwa najważniejsze to: Lingwistyka a filozofia: współczesny spór o filozoficzne założenia teorii języka (1977), Zagadnienia teorii składni (1982) i O naturze i języku (2005).
Opracowanie: zespół wsparcia multimedialnego
