Analiza matematyczna 2/Ćwiczenia 14: Przegląd metod całkowania równań różniczkowych zwyczajnych
Równania różniczkowe zwyczajne - przegląd metod rozwiązywania. Ćwiczenia
Ćwiczenie
Rozwiązać problem Cauchy'ego:
To jest równanie o zmiennych rozdzielonych.
{}Rozdzielamy zmienne w powyższym równaniu i dostajemy
(Zauważmy od razu, że i są rozwiązaniami naszego równania). Całkując powyższą równość mamy
zatem rozwiązanie ogólne równania (w postaci uwikłanej) jest dane jako
Krzywą przechodzącą przez punkt wyznaczamy wstawiając ten punkt do powyższego równania i wyznaczając :
skąd A zatem rozwiązaniem problemu Cauchy'ego jest funkcja dana przez równanie
Ćwiczenie
Rozwiązać problem Cauchy'ego:
To jest równanie o zmiennych rozdzielonych.
{}Rozdzielamy zmienne w naszym równaniu i dostajemy
(Zauważmy też, że jest rozwiązaniem wyjściowego równania). Całkując mamy
(dla wygody stałą dowolną zapisaliśmy, podobnie jak na wykładzie, jako możemy tak zrobić bo funkcja jest suriekcją na ). Z powyższego równania dostajemy zatem
Nasz warunek początkowy to zatem wstawiamy do rozwiązania ogólnego punkt i wyznaczamy :
skąd i szukane rozwiązanie to
Ćwiczenie
Znaleźć krzywe, dla których odcinek stycznej zawarty między osiami współrzędnych jest podzielony na połowy w punkcie styczności.
Narysować rysunek. Napisać równie stycznej. Z warunków zadania wynika, że punkt styczności jest średnią arytmetyczną współrzędnych punktów przecięcia stycznej z osiami. Stad otrzymujemy równanie różniczkowe.
{}Równanie stycznej w punkcie to
{ Rysunek AM2.M14.C.R01 (nowy)}
Punkt przecięcia stycznej z osią to punkt gdzie
Podobnie, przecięcia stycznej z osią to punkt gdzie
Z warunków zadania wynika, że współrzędne punktu mają być średnimi arytmetycznymi współrzędnych punktów i Tak więc dostajemy
Stąd dostajemy, że
Zapiszmy to równanie różniczkowe mnożąc przez i zmieniając nazwy zmiennych na i Dostaniemy równanie
To jest równanie o zmiennych rozdzielonych, rozwiązujemy je
(Zauważmy tu, że choć jest rozwiązaniem powyższego równania, to nie jest rozwiązaniem naszego zadania, trudno bowiem w tym przypadku mówić o "odcinku stycznej miedzy osiami"). Całkując dostajemy
zatem
skąd dostajemy, że rozwiązaniem naszego zadania jest dowolna krzywa spełniająca
Ćwiczenie
Rozwiązać problem Cauchy'ego:
To jest równanie jednorodne.
{}Nasze równanie możemy zapisać w postaci
Stosujemy podstawienie różniczkując mamy
Podstawiając do naszego równania mamy
skąd
Z powyższego równania dostajemy:
Zauważmy tu, że nie jest rozwiązaniem tego równania (ze względu na dziedzinę logarytmu), natomiast takie, że czyli (czyli ) jest rozwiązaniem.
Całkując powyższą równość dostajemy
gdzie znów stałą dowolną zapisujemy w postaci Wracając do zmiennej mamy
czyli nasze rozwiązanie dane jest równaniem uwikłanym
Rozwiązanie spełniające warunek znajdujemy wyznaczając z równania
czyli zatem szukane rozwiązanie to
Ćwiczenie
Rozwiązać równanie:
To jest równanie liniowe niejednorodne.
{}Nasze równanie po przekształceniu możemy zapisać jako
czyli, po podzieleniu przez
a zatem faktycznie, mamy równanie liniowe niejednorodne. Rozwiązanie ogólne równania jednorodnego ma postać
Moduł możemy opuścić, bo jest stałą dowolną. Rozwiązanie szczególne równania niejednorodnego to w naszym przypadku
A zatem rozwiązaniem ogólnym naszego równania niejednorodnego jest
Ćwiczenie
Znaleźć rozwiązanie ogólne równania:
To jest równanie zupełne.
{}Sprawdźmy, że faktycznie, jest to równanie różniczkowe zupełne. Mamy
Liczymy pochodne cząstkowe:
gdzie w drugim wzorze skorzystaliśmy z tożsamości trygonometrycznej Tak więc, mamy równanie różniczkowe zupełne. Rozwiązujemy go całkując
Funkcję znajdujemy różniczkując po powyższą całkę i porównując z Dostaniemy
Mamy zatem
skąd
a zatem
Stąd, rozwiązaniem ogólnym naszego równania jest funkcja dana równaniem uwikłanym
Ćwiczenie
Znaleźć rozwiązanie ogólne równania:
To jest równanie Bernoullego.
{}Nasze równanie to równanie Bernoullego z i (oznaczenia jak na wykładzie). Równanie rozwiązujemy robiąc podstawienie
Osobno trzeba rozważyć sytuację widać, że ta funkcja jest rozwiązaniem naszego równania.
Różniczkując dostajemy
Mnożymy nasze wyjściowe równanie przez i dostajemy
czyli podstawiając
To jest równanie liniowe niejednorodne rzędu pierwszego. Rozwiązanie ogólne równania jednorodnego to
zatem rozwiązanie ogólne równania niejednorodnego to
czyli
Stąd, skoro rozwiązane możemy napisać jako
Ćwiczenie
Znaleźć rozwiązanie równania:
które przechodzi przez punkt i którego pochodna także
przechodzi przez punktTo jest równanie liniowe niejednorodne rzędu Należy rozwiązać równanie charakterystyczne i wypisać rozwiązanie równania jednorodnego. Rozwiązanie szczególne równania jednorodnego można znaleźć metodą przewidywań, stosując ją kolejno do dwóch równań z prawą stroną i Rozwiązanie spełniające zadane warunki przechodzenia przez punkt należy znaleźć wstawiając punkty i wyliczając stałe.
{}Rozwiązujemy najpierw równanie jednorodne
Równanie charakterystyczne to
czyli Rozwiązaniami są
A zatem rozwiązanie ogólne równania jednorodnego to
Rozwiążmy teraz równanie niejednorodne z prawą stroną
Zauważmy, że czyli mamy równanie
a jest pierwiastkiem (jednokrotnym) równania charakterystycznego. Rozwiązania szczególnego szukamy zatem w postaci
Różniczkując mamy
Wstawiając do równania dostajemy
skąd
Porównując współczynniki dostajemy układ równań
Rozwiązując ten układ dostajemy
A zatem
Teraz musimy rozwiązać drugie z równań niejednorodnych,
Prawa strona jest w postaci liczba nie jest pierwiastkiem równania charakterystycznego, zatem rozwiązania szczególnego szukamy w postaci
Różniczkując mamy
Wstawiając do równania dostajemy
Porównując współczynniki dostajemy układ równań
skąd
zatem
Rozwiązaniem ogólnym naszego wyjściowego równania jest więc
Szukamy teraz stałych i takich, by nasze rozwiązanie przechodziło przez punkt i aby jego pochodna też przechodziła przez ten punkt. Wstawiając do punkt dostajemy
a wstawiając zero do pochodnej równej mamy
skąd a
{}Ćwiczenie
Znaleźć rozwiązanie równania:
To jest równanie liniowe niejednorodne rzędu Równanie niejednorodne można rozwiązać metodą przewidywań. Należy zwrócić uwagę na krotność pierwiastków równania charakterystycznego.
{}Najpierw rozwiązujemy równanie ogólne
Równanie charakterystyczne to
czyli
Rozwiązania tego równania to
A zatem, skoro mamy jeden rzeczywisty pierwiastek podwójny i dwa pierwiastki zespolone, sprzężone, rozwiązanie ogólne równania jednorodnego to
Teraz szukamy rozwiązania szczególnego naszego równania. Ponieważ prawa strona równania jest równa a jest podwójnym pierwiastkiem równania charakterystycznego, rozwiązania szczególnego szukamy w postaci
Różniczkując mamy
Wstawiając do równania dostajemy
skąd
czyli
A więc rozwiązanie szczególne to
Rozwiązaniem ogólnym naszego równania jest zatem funkcja