Biografia

Bronisław Knaster (1893-1980) – polski matematyk.

Studia medyczne i biologiczne odbywał w Paryżu w latach 1910-1914. Po otwarciu Uniwersytetu Warszawskiego w 1915 rozpoczął w nim studia matematyczne, ukończone doktoratem w 1923. W dwa lata później habilitował się też na Uniwersytecie Warszawskim i wykładał w nim z przerwami w latach 1933 i 1934, kiedy prowadził cykl wykładów w Pradze, Brnie i Wiedniu. Zainteresowania naukowe Knastera były ściśle związane z dziedziną uprawianą przez zespół młodych matematyków, twórców polskiej szkoły matematycznej. Był współtwórcą i członkiem komitetu redakcyjnego Monografii Matematycznych (powstałych w 1931), najpoważniejszego wydawnictwa dzieł polskich autorów. W latach 1939-41 i 1944-45 był profesorem Uniwersytetu we Lwowie. Po drugiej wojnie światowej na krótko znalazł się w Krakowie wraz z innymi pozostałymi przy życiu matematykami polskimi.

Dzięki wytrawnej znajomości spraw wydawniczych i drukarskich zdołał Knaster uruchomić wydawnictwa bezpośrednio po II wojnie światowej. Czuwał nad wydaniem w 1945 pierwszego po wojnie XXXIII tomu Fundamenta Mathematicae, który stał się symbolem odradzającej się matematyki polskiej, tak okaleczonej w czasie wojny. Jesienią 1945 objął we Wrocławiu jedną z czterech katedr na wspólnym, dla powstającego uniwersytetu i politechniki, Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii (późniejsza Katedra Geometrii). Knaster uczestniczył także w organizowaniu ogólnopolskiego Państwowego Instytutu Matematycznego (późniejszego Instytutu Matematycznego PAN), w którym objął kierownictwo wrocławskiej grupy Działu Topologii.

Prace Knastera z zakresu topologii stanowią główną część jego dorobku naukowego. Dotyczyły one trzech zasadniczych tematów: pojęć continuów, czyli przestrzeni metrycznych zwartych i spójnych, zbiorów spójnych i odwzorowań ciągłych.

Pierwszy z nich był w centrum zainteresowań w początkowym etapie rozwoju topologii. Knaster zasłynął konstrukcjami osobliwości w tej teorii. W 1922 opublikował konstrukcję tak zwanego continuum dziedzicznie nierozkładalnego, czyli takiego, że ono samo i wszystkie continua w nim zawarte są nierozkładalne, tzn. nie dają się rozłożyć na sumę dwóch continuów różnych od całości. Nazwano je później krzywą Knastera lub pseudo łukiem. Stało się to punktem wyjścia wielu badań i dalszych konstrukcji tak polskich, jak i obcych topologów.

Także w teorii zbiorów spójnych prace Knastera maty decydujące znaczenie. W 1921 wspólnie z Kuratowskim podał wszechstronną i precyzyjną teorie tych zbiorów. Podał i tutaj konstrukcje paradoksalnych przykładów zbiorów spójnych, tzw. „zbiorów dwuspójnych” (czyli zbiorów spójnych nic dających się rozłożyć na sumę dwóch rozłączonych zbiorów spójnych nie jednopunktowych). Wprowadził ciekawe pojęcie „zamocowania rozkładu".

Wiele wyników Knastera w innych działach matematyki mających znaczenie podstawowe weszło do monografii tych działów, między innymi do monografii Birkhoffa z teorii krat, monografii Sierpińskiego z teorii zbiorów, monografii Aczela z teorii równań funkcyjnych. Knaster był nagradzany wielokrotnie odznaczeniami państwowymi i naukowymi.