Biografia Pitagoras

Pitagoras (VI w. p.n.e.) – grecki matematyk, filozof i mistyk.

Twierdzenie Pitagorasa zachowane na zwoju z greckim kodeksem, wiek IX n.e.

Ustalenie dokładnej daty urodzin i śmierci Pitagorasa jest zadaniem prawdopodobnie niemożliwym do rozwiązania. Przekazy o jego życiu zawierają bardzo dużo treści legendarnych i jest ich niewiele. Wszystko co wiadomo o jego życiu pochodzi od Diogenesa Laertiosa żyjącego w III w. n.e. oraz z Żywotów Pitagorasa napisanych przez Jamblichosa i Porfiriusza na przełomie III i IV w. Postać Pitagorasa występuje również w ostatniej księdze Metamorfoz Owidiusza.

Pitagoras, jako jedna z centralnych postaci malowidła Szkoła ateńska pędzla Rafaela, 1508-17

Powszechnie przyjmuje się jednak, że Pitagoras urodził się na Samos w VI w. p.n.e., był ponoć w Atenach w czasach Polikratesa, stamtąd uciekł do Krotony w Wielkiej Grecji, gdzie założył swoją szkołę o charakterze filozoficzno-religijnym. Był wegetarianinem. Przypisuje mu się podróże do Egiptu i Babilonii, gdzie miał zapoznać się z tamtejszą matematyką, ale powoływanie się na wiedzę Egiptu i Babilonii było w starożytności częstym zabiegiem mającym zwiększyć wiarygodność danego mistrza. Pitagoras miał również zwyczaj przekazywania swych nauk w postaci maksym, z których część jest aktualna do dziś.

Podstawą nauki Pitagorasa miało być założenie, że liczba jest zasadą świata. Początkiem i zasadą miała być jednostka, z monady miała powstać nieograniczona diada, która miała być podłożem dla swojej przyczyny, czyli monady. Z monady i diady powstają liczby, z liczb punkty, z nich linie, z tych płaszczyzny, z płaszczyzn bryły, a z brył ciała postrzegalne zmysłami. Do dziś najsłynniejsze pozostaje również tzw. twierdzenie Pitagorasa, przypisywane w naszej kulturze Pitagorasowi, wpisujące się w geometrię euklidesową.

Pitagoras stworzył wokół siebie całą szkołę, której uczniowie z chęcią podpisywali go pod swoimi osiągnięciami, nadając im odpowiednią rangę i tworząc legendę swojego mistrza. Pitagorejczycy, jak mawiano o tej grupie prowadzili badania geometryczne nad wielościanami foremnymi takimi jak sześcian, ośmiościan, czworościan, dwunastościan i dwudziestościan. Każdemu z nich przypisywali jakiś żywioł. Poza geometrią rozpatrywali też teorię liczb. „Matematycy” zajmowali się również liczbami gnomicznymi, liczbami doskonałymi, liczbami zaprzyjaźnionymi oraz proporcjami. Liczby niewymierne zostały odkryte przy okazji testowania twierdzenia Pitagorasa o przeciwprostokątnej. Dzięki temu spostrzeżeniu narodziła się nowa, rewolucyjna teza o możliwości określeniu liczbowemu wszystkiego, co istnieje we wszechświecie. Te dziwne liczby, których nie można było wyrazić żadnym dotychczas znanym systemem liczbowym nazwano niewyrażalnymi – „alogoj”. Od tego czasu pitagorejczycy zaczęli rozumieć liczbę jako zjawisko, realny kształt, przestrzeń czy też siłę. Powiadali, że „wszystko jest liczbą”.

Po śmierci Pitagorasa związek podzielił się na dwie grupy. Byli to ci, którzy wybrali drogę etyczno-religijną, tzw. „Akuzmatycy” oraz ci, którzy poświęcili się nauce, odrzucając sławę i chęć wyróżnienia się, czyli tzw. Matematycy. Osiągnięcia naukowe przypisuje się właśnie tej drugiej grupie. To oni stworzyli teorie równoległe, twierdzenie o sumie kątów w trójkącie, w czworokącie i wieloboku, czy odkryli liczby niewymierne. Pitagoras sam siebie nazywał pierwszym filozofem, uważano go za maga i taumaturga. Obok Epimenidesa zaliczany bywa do największych szamanów starożytności.