Biografia Banach, Stefan

Stefan Banach (1892-1945) – wybitny polski matematyk o światowej sławie.

Banach był autorem ponad 60 prac naukowych i twórcą wielu twierdzeń o fundamentalnym znaczeniu dla wielu działów matematyki. Ostatecznie ugruntował podstawy, niesłychanie ważnej w nowoczesnych zastosowaniach matematyki, analizy funkcjonalnej. Podał jej fundamentalne twierdzenia, wprowadził jej terminologię, którą zaakceptowali matematycy na całym świecie. Wraz ze Steinhausem, Banach był założycielem tzw. Lwowskiej Szkoły Matematycznej.

Banach i inni lwowscy matematycy, 1930

Kariera Banacha rozpoczęła się w 1916 r., kiery to prof. Hugo Steinhaus, przechodząc krakowskimi Plantami, usłyszał dwóch młodych ludzi rozprawiających z powagą o problemach matematycznych. Jednym z nich był Stefan Banach. To przypadkowe spotkanie zaowocowało w niedługim czasie wspólną publikacją, a następnie wieloletnią współpracą. W 1920 r. dzięki wstawiennictwu Steinhausa Banach otrzymał asystenturę (do 1922 r.) w Katedrze Matematyki na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej u prof. Antoniego Łomnickiego. W 1920 r. (nie mając dyplomu ukończenia studiów) doktoryzował się na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1922 r. habilitował się na tej samej uczelni. W 1924 r. został członkiem PAU. W latach 1922-1939 kierował II Katedrą Matematyki na Uniwersytecie Jana Kazimierza, rozwijając, obok dużej aktywności dydaktycznej, wielką działalność naukowo-badawczą. Stał się wkrótce największym autorytetem w analizie funkcjonalnej.

W 1932 r. ukazało się w druku, jako pierwszy tom nowego wydawnictwa pt. Monografie Matematyczne, słynne dzieło Banacha Théorie des opérations linéaires, którego był jednym z założycieli. Dzieło to przyczyniło się w dużym stopniu do spopularyzowania osiągnięć Banacha wśród ogółu matematyków i do rozwoju analizy funkcjonalnej. O zainteresowaniu świata matematycznego osobą Banacha świadczy między innymi fakt powierzenia mu jednego z odczytów plenarnych na Międzynarodowym Kongresie Matematycznym w Oslo w 1936 r.

Popiersie Banacha w Krakowie

Banach był wytrawnym wykładowcą, autorem wielu podręczników matematycznych, w tym także dla szkół średnich. Pierwsze jego prace dotyczyły szeregów Fouriera, funkcji i szeregów ortogonalnych, równań Maxwella, funkcji pochodnych funkcji mierzalnych, teorii miary. W monografii Théorie des opérations linéaires podał pierwszą aksjomatyczną definicję przestrzeni, nazwanych później jego imieniem („przestrzeń Banacha”), które sam skromnie określił jako „przestrzenie typu B”.

W 1924 r. Banach został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1931 r. członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członkiem przybranym (1923) i członkiem czynnym (1927) Towarzystwa Naukowego we Lwowie, członkiem założycielem (1919) Polskiego Towarzystwa Matematycznego i jego wiceprezesem (1932-1936) oraz prezesem (1939-1945). W 1930 r. otrzymał nagrodę naukową miasta Lwowa. W latach 1936-1939 był wiceprzewodniczącym Komitetu Matematycznego Rady Nauk Ścisłych i Stosowanych. Dowodem uznania zasług Banacha w kraju były liczne nagrody naukowe - w 1939 r. PAU przyznała mu wielką nagrodę - a także jego wybór na prezesa Polskiego Towarzystwa Matematycznego w 1939 r.

Po śmierci uczonego Polskie Towarzystwo Matematyczne ufundowało nagrodę naukową im. Banacha (1946), jego imieniem nazwano także ulice w miastach uniwersyteckich, a w 1972 r. utworzono Międzynarodowe Centrum Matematyczne im. S. Banacha.

---

Opracowanie: zespół wsparcia multimedialnego